Udî Celal Vendi

Suphi Saatçi Türkmen Dağarcığı Udî Celal Vendi Türkmen toplumu güzel sanatlar konusunda çok değerli şahsiyetler yetiştirmiştir. Türkmeneli bölgesi, özellikle musiki alanında her zaman varlığını ortaya koymuş ve önemli sanatçıların çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu değerli sanatçılardan biri de ut virtüözü Celal Vendi’dir. Asıl adı Celal Hüseyin Mehmet Ali olan Celal Vendi, 1942 yılında Kerkük’te doğmuştur. 1963 yılında Bağdat Güzel Sanatlar Enstitüsü’nün müzik bölümü ut enstrümanı kısmından mezun olmuştur. Bu arada ut icrasını Cemil Selim ve Hüsam Çelebi hocalardan; musiki nazariyatını Necdet Varol ve Aram Babahyan hocalardan; şarkı usulü derslerini de Ruhî al-Hammaş’tan almıştır. 1961-1963 yılları arasında Ruhî al-Hammaş’ın şefliğinde Dicle Müzik Takımında görev almıştır. 1961 yılında Bağdat radyosu Türkmence Kısmında ilk kez koro takımı kurmuştur. 1964 yılında Kerkük’teki okullarda müzik öğretmeni tayin olmuştur. 1964’te Müzik Evi adıyla musiki eğitimi veren bir sanat enstitüsü açmıştır. Böylece Kerkük’ten ve dışından bir kısmı şöhret kazanan müzisyenler yetiştirmiş, bir kısmı da Irak dışında eğitimlerini sürdürmüşlerdir. Bağdat Radyosu Türkmence Bölümünde değişik sanatçıların okuduğu altmıştan fazla bestesi kaydedilmiş, bir kısmı da Kerkük televizyonunda görüntülenmiştir. Sanatçının kendi bestesi olan Karcığar Saz Semaisi, Nihavent Saz Semaisi, Hüseynî Longa, Tebrik Saz Oyunu ve solo udu gibi birçok parçası Bağdat ve Kerkük radyo ve televizyonlarında kaydedilmiştir. Kerkük’te müzik kültürünü yayanların öncüsü olan sanatçı, 1970 yılında Türkmen Millî Müzik Takımı (TMMT)’nı kurmuş ve 1976’da Kerkük Televizyonu Musiki Takımının kurucu üyesi olmuştur. 1975-1988 yıllarında Kerkük Eğitim Müdürlüğünde okullar arası sanat etkinliklerinin denetim işlerini sürdürdü. 1986’da “Şark Musikisi Teorisine Giriş” ile “Saz İcrasına Giriş” adlı eserlerini telif etti. Irak Sanatçılar Birliği Kerkük Şubesinde 1988’de danışman tayin edildi. Büyük Türk müzikoloğu Farabi’nin Hicazkâr Peşrevi ile Bayati Horasan Peşrevini Bağdat ve Kerkük televizyonlarında solo ut ile kaydetti. Şark musiki sistemi yanında semailer, peşrevler ve longalar üzerine Giriş başlığı yeni bir sistem geliştirdi. 1993 yılında 5. Uluslararası Babil Festivaline katılarak Abdülfettah al-Hamdani ile ortaklaşa Musiki ile Tedavi konusunda sunum yaptı. Ürdün Kültür Bakanlığının daveti üzerine “Musiki ile Tedavi” sunumunu Amman’daki Kraliyet Kültür Merkezinde 9.6.1994 tarihinde gerçekleştirdi. Amman’da bulunduğu 1994-2004 yılları arasında Feridi Müzik Enstitüsü, İlyas Enstitüsü Müzik Bölümü, Romantik Müzik Enstitüsü ve Amman’daki Türk Kültür Merkezinde Ut eğitimi konusunda hocalık yaptı. 1988’de Ürdün Özürlüler Derneğine gönüllü olarak müzik dersleri verdi ve onur plaketi kazanmış oldu. Amman’da kaldığı süre zarfında birçok platform ve sahnelerde yer alarak konferans, seminer ve konuşmalar yaptı. Sanatçının sırasıyla katıldığı etkinlikleri şunlardır: 1. Müzikle tedavi ve parapsikoloji, 1994, Finik Kültür Platformu 2. Şark Musiki Biçimleri, 1995, Finik Kültür Platformu 3. Irak Makamları ve Türkmen Hoyratları, 24.2.1997, Arap Kültür ve Sanat Ocağı Platformu 4. Mutasavvıf Müzisyen Musullu Hafız Osman’ın Hayatı, 22.11.1998, Arap Kültür ve Sanat Ocağı Platformu 5. Kültür ve Tıp Bilimi arasında Musiki, 13.8.2001, Ürdün Edebiyatçılar ve Yazarlar Birliği 6. Musikiyle Tedavi, 27.10.2000, Sahaya ile Mücadele Derneği 7. Endülüs Ezgileri, Ürdün Edebiyatçılar ve Yazarlar Birliği ve Arap Kültür ve Sanat Ocağı Platformu, Cereş Kültür ve Sanat Ocağı 8. Ut Resitali, 14.10.1999, Ürdün’deki Türk Kültür Merkezi Sanatçı Celal Vendi’nin yoğun musiki hayatı ve çalışmaları hakkında Arap gazete ve dergilerinde birçok yazı ve haberler yer almış, birçok Gazeteci ve Yazarın takdirlerini kazanmıştır. Sanatçı ayrıca tanınmış sanat ve kültür otoritelerinin de takdirlerini kazanmıştır. Bunların bir kısmına burada işaret etmek gerekir: Münir Beşir: “Sanatçı Celal Vendi, üst düzeyde musikinin bağlayıcı sanat köprüsüdür.” Şair Abdülvahap el-Beyati: “Celal Vendi’nin udunu dinlerken sanki Irak’ın kuzeyinden güneyine kadar gezmiş oluyorum.” Irak’ın eski Ürdün Büyükelçisi Sabah Yasin: “Celal Vendi büyük ve kıymetli bir sanatçıdır.” Piyanist Able Şakir: “Celal Vendi soylu doğu musikisi araştırmalarının öncü bir sanatçısıdır.” Türkmenlerin kıymetli kültür tarihçisi ve musiki eleştirmeni Ata Terzibaşı, Celal Vendi’nin Kerkük’te verdiği konseri izlemiştir. Aslında sanatçının en büyük hizmeti 1970 yılında kurulan Türkmen Millî Müzik Takımında verdiği hizmettedir. Şair Salah Nevres’in yöneticiliğinde kurulan TMMT’nda Celal Vendi sanat yönetmenliği yapmıştır. Bu sayede birçok gencin yetişmesine vesile olan bu takım, kısa süre içinde Kerkük’te Türk sanat musikinin benimsenmesi ve sevilmesi yolunda başarılı adımlar atmıştır. Celal Vendi’nin disiplinli ve ağır başlı icra biçimiyle yeni bir musiki anlayışının Kerkük’te başlaması, birçok genç yeteneğin yetişmesine fırsat vermiştir. Bu dönemde hizmet eden ve takımın saz heyetinde yer alan sanatçılar arasında Bağdat Güzel Sanatlar Enstitüsü mezunu Hüseyin Bahaeddin (kanun), Çetin Sevimli (keman), Beden Eğitimi bölümünden mezun olan İhsan Hüseyin (akordeon), Şahbaz Köprülü (bağlama) ve öğretmen Ömer Köprülü (çello) anılabilir. Koroda yer alan genç hanendeler ise Sedat Fuat, Reşit Neccaroğlu, Abdülhalik Kerküklü, Abdülmenaf Ergeç, Yılmaz İzzettin, Adil Otrakçı ve Necdet Özcan adlı yeteneklerdir. Bu takımın hayata geçirilmesi Kerkük’te gençlerden birçok ses sanatçısının ortaya çıkmasına da fırsat vermiş oldu. Bunların içinde Yaşar Mustafa Kemal, Yılmaz Erol, Necdet Kifrili ve rahmetli İsmet Özcan o dönemde ilgi çeken genç sanatçılar olmuşlardır. Ne yazık ki daha sonraki yıllarda siyasî baskılar sonucu bu takım dağılmış ve değerli elemanların bir kısmı bu sahadan çekilmişlerdir. Bu olumlu ve güzel çalışmanın başarıya ulaşmasında sanatçı Celal Vendi’nin büyük emeği olmuştur. Musiki alanında ciddi ve sabırlı çalışması, gençlere nota ile hem musiki aleti hem de ses icrası alanında öğreticilik yapması sayesinde disiplinli ve ağır başlı hizmetler yapmıştır. Bugüne kadar çizgisini ve saygın duruşunu bozmadan, hayatını sadece ve sadece sanat musikisine adayan Celal Vendi, toplumdan ve sanat sever çevrelerden her zaman saygı ve takdir görmüştür. Halen Kerkük’te yaşayan ve mütevazı da olsa kendi makam evinde gençlere müzik hocalığı yapan Celal Vendi’ye uzun bir ömür ve asude bir hayat diliyoruz.